တဝ်တိူဝ်ၵျိင်း ပပ်ႉဝႃႈလူၺ်ႈ သဵၼ်ႈတၢင်း လႄႈ ဢူငဝ်း ၵၼ် 41-43 ။ ၽူႈႁူႉသုင် ငိၼ်းလွင်ႈတဝ်ၵေႃႈ သႂ်ႇၸႂ် တိုဝ်းၵမ် ၽူႈႁူႉပၢၼ်ၵၢင် ငိၼ်းလွင်ႈတဝ်ၼႆ ယုမ်ႇၽွင်ႈဢမ်ႇယုမ်ႇၽွင်ႈ ၽူႈႁူႉတႅမ်ႇ ငိၼ်းလွင်ႈတဝ်ၸိုင် သဵင်ၶူဝ်ပေႃးပၼ်း ပေႃးဢမ်ႇမီးၵူၼ်းၶူဝ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ပႆႇၸႂ်ႈတဝ်။

 ၸင်ႇမီးၵႂၢမ်းၵပ်းထုၵ်ႇဝႃႈ-
    သဵၼ်ႈတၢင်းပၢင်ႇသႂ် မိူၼ်သဵၼ်ႈတၢင်းမိုတ်းမူဝ်း
    တၢင်းၵႂႃႇ မိူၼ်တၢင်းပွၵ်ႈဝၢႆႇ
    တၢင်းငၢႆႈ မိူၼ်တၢင်းယၢပ်ႇ
    မုၼ်သုင် မိူၼ်လုၵ်းလဝ်ႇ
    ၶၢဝ်သႂ် မိူၼ်လၢႆးလဵၼ်း
    မုၼ်ၼမ် မိူၼ်ၶၢတ်ႇမုၼ်
    မုၼ်ယႂ်ႇ မိူၼ် ဢမ်ႇပဵင်းပေႃး
    မုၼ်ၵႅၼ်ႇၶႅင် မိူၼ် မေႃလႅၵ်ႈလၢႆႈငၢႆႈ။

 သီႇၸဵင်ႇယႂ်ႇ ဢမ်ႇမီးထွင်ႉ
    တၢင်းၵတ်ႉယႂ်ႇ သုၵ်းလႃႈ
    သဵင်ယႂ်ႇ ဢမ်ႇလႆႈငိၼ်း
    ႁၢင်ႈယႂ်ႇ ဢမ်ႇႁၼ်တူဝ်
    တဝ် ယူႇမႅပ်းတူဝ်လႄႈ ဢမ်ႇမီးၸိုဝ်ႈ
    ၵူၺ်းမီးမၼ်း ဢၼ်မေႃၸွႆႈထိုင်ယွတ်ႈထိုင်ပၢႆ။

 တဝ် ၵိူတ်ႇၼိုင်ႈ
    ၼိုင်ႈ ၵိူတ်ႇ သွင်
    သွင် ၵိူတ်ႇ သၢမ်
    သၢမ် ၵိူတ်ႇ ၵူႈသမ်ႇသိင်ႇတႂ်ႈၾႃႉ။

 ၵူႈသမ်ႇသိင်ႇ ၸေး “ယိၼ်” ၼိူဝ်လင် ၵွတ်ႇ “ယၢင်” ဝႆႉၼႂ်းၶႅၼ်
    ဢဝ်တင်းသွင်မႃးၵူမ်ၵဵဝ်ၵၼ် (harmonize) ။

 ၽႂ်ဢမ်ႇၶႂ်ႈယူႇ “တူဝ်လဵဝ်ၶိင်းၵူၺ်း” “လဵၵ်ႉ” လႄႈ “ တမ်ႇတွႆႈ”
    ၵူၺ်းၵႃႈ ၶုၼ်မိူင်းၶဝ်ၸႂ်ႉထွႆႈၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်မွၵ်ႇမႂ်ၶဝ်
    ႁဝ်းလႆႈမႃးလူၺ်ႈလူႉ
    ႁဝ်းလူႉလူၺ်ႈလႆႈမႃး။

 ပိူၼ်ႈသွၼ်ၸိူင်ႉႁိုဝ် ၵဝ်သွၼ်ၸိူင်ႉၼၼ်
    ၵူၼ်းႁၢႆႉဢမ်ႇတၢႆလီ
    ၵႂၢမ်းသင်ႇသွၼ်ၵဝ် မီးပိုၼ်ႉထၢၼ်တီႈၼႆႈ။

ၶေႃႈတီႈပွင်ႇ
 “ယိၼ်” ပဵၼ်ထၢတ်ႈၼၢင်း။ ဢူၼ်ႈ၊ တႅမ်ႇ၊ မိုတ်း၊ ႁူတ်း၊ ပွတ်း၊ ၵူင်၊ ပဝ်ႇ၊ တိုတ်ႉၶဝ်ႈၼႂ်း။  
    (တႆးဝႅတ်ႉၼၢမ်းတႄႉ ဢွၵ်ႇသဵင်ဝႃႈ “ယိင်း” ပွင်ႇဝႃႈ ထၢတ်ႈယိင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ)

 “ယၢင်” ပဵၼ်ထၢတ်ႈၸၢႆး တႆးဝႅတ်ႉၼၢမ်း ဢွၵ်ႇသဵင်ဝႃႈ “ယၢင်း” ပွင်ႇဝႃႈ ထၢတ်ႈၵေႃႉၸၢႆး။ ၶႅင်၊ သုင်၊ လႅင်း၊
     ယိုတ်ႈ၊ သုင်၊ တၼ်၊ တဵမ်၊ ပွႆႇဢွၵ်ႇၼွၵ်ႈ။

ၵူႈသမ်ႇသႅၼ်ပိူင် မီးထၢတ်ႈ “ယိၼ်” လႄႈ “ယၢင်” ။ ပေႃး “ယိၼ်” ၼမ်ပူၼ်ႉ တေၵႂႃႇပဵၼ် “ယၢင်” ။ ထၢတ်ႈ “ယၢင်” ၼမ်ႉပူၼ်ႉ တေၵႂႃႇပဵၼ် “ယိၼ်” ။ ၼမ်ႉတဵၵ်းၸႄႈဝႆႉတိၵ်းတိၵ်း ပဵၼ်မႃးၼမ်ႉၶႅင်။ ၼမ်ႉပွႆႇလႆလဵပ်ႈၵွၼ်ႈႁိၼ် ၸၢင်ႈဢဝ်ၵွၼ်ႈႁိၼ်လူမ်ႉ။ ၵူၼ်းၶႅင် ဢွၵ်ႇႁႅင်းပူၼ်ႉၵေႃႈ ၸၢင်ႈဢူၼ်ႈ။

 မၼ်းသွၼ်ၵဝ် ၽွၼ်းလီလွင်ႈဢမ်ႇႁဵတ်းသၢင်ႈ
    (ပွင်ႇဝႃႈ ၽွၼ်းလီလွင်ႈဢမ်ႇၸႂ်ႉဢဵၼ်ႁႅင်း)

 ဢမ်ႇလၢတ်ႈသေသွၼ်
    ဢမ်ႇႁဵတ်းသေလႆႈ
    မီးၵူၼ်းယွပ်းမိုဝ်းဢွၼ်ႇ ၼႂ်းတႂ်ႈၾႃႉၼႆႉ ၵူၺ်းပဵၼ်လႆႈ။

ၶေႃႈသပ်းၸႅင်ႈ
1.ႁူၺ်ႈလူင် ၵရႅၼ်း ၶႅၼ်းယွၼ်း (Grand Canyon) တီႈမိူင်း ဢမႄႇရိၵၼ်ႇ ၼႂ်းပႃႇႁိၼ်လူင်ၼၼ်ႉ ပဵၼ်မႃးယွၼ်ႉၼမ်ႉႁူၺ်ႈ လႆႈၵႂႃႇၼပ်ႉသိပ်းပီ။ လၢႆးၶႅၼ်ႉတႆး ၶႄႇ ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ဢမ်ႇၸႂ်ႈလႄႈဝႃႈ ဢဝ်ႁႅင်းတူဝ်ၵဝ်ႇပေႉပိူၼ်ႈ
ဢဝ်ႁႅင်းပိူၼ်ႈပေႉပိူၼ်ႈၶိုၼ်း။

2.သိင်ႇဢၼ်ဝၢင်ႈပဝ်ႇၼႆႉ မိူၼ်ၼင်ႇမႄႈလဵၵ်း (magnet) သဵင်၊
သၢႆလႅင်း ႁွၼ်ရေႇတီႇယူဝ်ႇ (radio wave) ၸိူဝ်းၼႆႉ။