ၶၵ်ႉၵၢၼ်လွင်ႈငမ်းယဵၼ်မိူင်းမၢၼ်ႈ ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း သွင်ထိုင်သၢမ်လိူၼ်တၢင်းၼႃႈၼႆႉ ယင်းပႆႇၸၢင်ႈ ဢုပ်ႇၼႂ်းသၽႃး ၊ ၵွပ်ႈဝႃႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမႂ်ႇတိုၵ်ႉၶိုၼ်ႈမႃးတႅၼ်း။ ၵူၺ်းၵႃႈ တေမီးပၢင်ၵုမ်လူင် ၸၼ်ႉၸိုင်ႈမိူင်း ႁူမ်ႈတုမ် ၵွၼ်ႇသဵင်ႈပီ 2016 ၼႆႉ ၊ တႃႇဢုပ်ႇဢူဝ်းၼႂ်းပၢင်ၵုမ်ၼၼ်ႉ လၢႆၾၢႆႇတိုၵ်ႉႁၢင်ႈႁႅၼ်းဝႆႉယူႇ - ၸဝ်ႈၶိုၼ်းသႂ် ၸႂ်ယဵၼ် လၢတ်ႈ ။


မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 27/04/2016 တင်ႈတႄႇၶၢဝ်းယၢမ်း 13:00-16:30 မူင်း ၊ မီးၵၢၼ်ၸတ်းပၢင်သပ်းလႅင်း ဢၼ်ၸႂ်ႉၸိုဝ်ႈႁူဝ်ၶေႃႈဝႃႈ - “ တႃႇမိူင်းမၢၼ်ႈပဵၼ်မႃး မိူင်းၻီႊမူဝ်ႊၶရေႊသီႊ လႄႈ ဝူင်ႈၵၢင်မၢႆမီႈ တူင်ႇဝူင်းဢႃႊသျႅၼ်ႊ ” (Democratization in Myanmar within the legal Context of ASEAN Community)  တီႈၸၼ်ႉၸွမ်ၾၢႆႇမၢႆမီႈ မိူင်းၵဵင်းမႆႇ ၸိုင်ႈထႆး ။

တီႈပၢင်သပ်းလႅင်းၼႆႉ မီးၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇ ၸဝ်ႈပၢႆးမေႃ မႃးသပ်းလႅင်း ပၼ်တၢင်းႁူႉ 3 ၵေႃႉ ။ ၼႂ်းၼၼ်ႉ 1. ၸဝ်ႈၶိုၼ်းသႂ် ၸႂ်ယဵၼ် သပ်းလႅင်းလွင်ႈ ၶၵ်ႉၵၢၼ်လွင်ႈငမ်းယဵၼ်မိူင်းမၢၼ်ႈ ။ 2.Dr. Paul Chambers လွင်ႈပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်း 2008 လႄႈ ငဝ်းလၢႆးလွင်ႈမိူင်းမၢၼ်ႈတင်းမိူင်းထႆး ။ 3. ၼၢင်းၵၼ်းယႃး ႁိရၼ်း ဝတ်ႉထၼၽူင်း၊ လွင်ႈမၢႆမီႈၸိုင်ႈမိူင်းဢႃႊသျႅၼ်ႊ ၸိူဝ်းၼႆႉ ။ မီးၽူႈၶဝ်ႈႁူမ်ႈလၢႆမူႇလၢႆၸုမ်း ဢမ်ႇယွမ်းမွၵ်ႈ 50 ၵေႃႉ ။


ၸဝ်ႈၶိုၼ်းသႂ် ၸႂ်ယဵၼ် ၽူႈၵွၼ်းလုမ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် (PI) ၵၢဝ်ႇလၢတ်ႈသပ်းလႅင်း ဝႃႈ - ပူၼ်ႉမႃးမိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 30/03/2016 ၸွမ်ၸိုင်ႈမႂ်ႇ ဢူးထိၼ်ႇၵျေႃႇ လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ - ပေႃႇလသီႇလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ NLD မီးယူႇ 4 ၶေႃႈ ။ 1. သၢင်ႈလွင်ႈမႄးလီၵၼ်ၼႂ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ။ 2. သၢင်ႈလွင်ႈငမ်းယဵၼ်ၼႂ်းမိူင်း ။ 3. ၶဵၼ်ႇတႅမ်ႈ ပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်း ဢၼ်ၵိုင်ႇငၢမ်ႇၵၼ်တင်း ၻီႊမူဝ်ႊၶရေႊၸီႊလႄႈ ၸိုင်ႈမိူင်းၾႅတ်ႊၻရႄႊလ် ။ 4. ပူၵ်းပွင်ၽဝႃႉၵူၼ်းမိူင်း ။


လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ပူၼ်ႉမႃးမိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 18/04/2016 ၵေႃႈ ၼၢင်းဢွင်ႇသၢၼ်းၸုၵျီႇ (တၼ်းႁဵင်း State Councilor) ၵေႃႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇထႅင်ႈဝႃႈ - ပေႃႇလသီႇၶွင်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၼႆႉ 1. ပိူဝ်ႈတႃႇၶတ်းၸႂ်ၵိုတ်းယိုဝ်း ၵၼ်တင်း လၢႆမူႇလၢႆၸုမ်းဢၼ်ၵိုင်ႇလီၵိုတ်းယိုဝ်း ။ 2. တေၵေႃႇတင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၸိုၼ်ႈၸၢင်ႇ (ၾႅတ်ႊၻရႄႊလ်) ဢၼ်မီးၻီႊမူဝ်ႊၶရေႊသီႊ ၸွမ်းၼင်ႇလွၵ်းလၢႆးလွင်ႈငမ်းယဵၼ် ၊ လူၺ်ႈတေၸတ်း ပၢင်ၵုမ်လူင် လွင်ႈငမ်းယဵၼ် ။ 3. လွင်ႈငမ်းယဵၼ် တင်း ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၸိုၼ်ႈၸၢင်ႇ ဢၼ်မီး ၻီႊမူဝ်ႊၶရေႊသီႊၼႆႉ ပဵၼ်တီႈၶဵင်ႇပိုင်ႈၵၼ် ။ ၵွပ်ႈဝႃႈသၢင်ႈလွင်ႈငမ်းယဵၼ်ပိူင်လဵဝ် ဢမ်ႇလႆႈသၢင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၸိုၼ်ႈၸၢင်ႇၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးၼမ်ႉတွၼ်းၽွၼ်းလီ ။ သၢင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၸိုၼ်ႈၸၢင်ႇယဝ်ႉ ဢမ်ႇမီးလွင်ႈငမ်းယဵၼ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးၼမ်ႉတွၼ်းၽွၼ်းလီၼင်ႇၵဝ်ႇ - ၼႆယဝ်ႉ ။


ပၼ်ႁႃလၢႆလၢႆလွင်ႈ ဢၼ်ၵိူတ်ႇၶိုၼ်ႈမႃးၼႂ်းၸိုင်ႈမိူင်း ႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႈၼႆႉ လုၵ်ႉတီႈလိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆပၢင်လူင် ပီ 1947 မႃး ။ ၼႂ်းပီ 1947 ၸွမ်သိုၵ်းဢွင်ႇသၢၼ်း ဢၼ်ပဵၼ်ပေႃႈ ၼၢင်းဢွင်ႇသၢၼ်းၸုၵျီႇ တင်းၽူႈၼမ်းတႆး ၊ ၶျၢင်း ၊ ၶၢင် လႆႈလူင်းလၢႆးမိုဝ်း လိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆပၢင်လူင်ၸွမ်းၵၼ်ဝႃႈ တေႁူမ်ႈၵၼ်ဢဝ်မိူင်းလွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃ ၸွမ်းၵၼ် ။ ပေႃးလႆႈလွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃယဝ်ႉ - 1. ၵူႈၸႄႈမိူင်း မီးသုၼ်ႇလႆႈၽွင်းငမ်းဝၢၼ်ႈမိူင်းၽႂ်မၼ်း ။ 2. မီးၻီႊမူဝ်ႊၶရေႊၸီႊလႄႈ သုၼ်ႇလႆႈၵူၼ်း ။ 3. ၵူႈၸႄႈမိူင်း မီးသုၼ်ႇလႆႈပွင်ၵၢၼ်လွင်ႈငိုၼ်းတွင်း ႁင်းၽႂ်မၼ်း ။ ၵူၺ်းၵႃႈ 3 ၶေႃႈၼႆႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈပၢၼ်သိုပ်ႇပၢၼ် ပၢၼ်လႂ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇႁဵတ်းၸွမ်းၶေႃႈတူၵ်းလူင်း ။ ၸူဝ်ႈၵႃႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ယင်းပႆႇယွမ်းႁဵတ်းၸွမ်း 3 ၶေႃႈၼႆႉ ပၢင်တိုၵ်းသိုၵ်းသိူဝ်ၼႂ်းမိူင်းၵေႃႈ တေၸၢင်ႈသိုပ်ႇပဵၼ်ၵႂႃႇထႅင်ႈယူႇ ။


ဝၢႆးသေၶိုၼ်ႈႁပ်ႉတၼ်းႁဵၼ်းၸွမ်ၸိုင်ႈ လႆႈ 5 လိူၼ်ယဝ်ႉ ထိုင်မႃးမိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 17/08/2011 ၸွမ်ၸိုင်ႈတဵင်းၸဵင်ႇ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇယိုၼ်ႈမိုဝ်းဢုပ်ႇဢူဝ်းလွင်ႈငမ်းယဵၼ် ။ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ 1. ၵူၼ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ ၸိူဝ်းၵႂႃႇယူႇၼွၵ်ႈမိူင်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ထုၵ်ႇလီပွၵ်ႈၶိုၼ်းဝၢၼ်ႈမိူင်းတူဝ်ၵဝ်ႇသေ ပူၵ်းပွင်ဝၢၼ်ႈမိူင်း ။ 2. ၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇတင်းလၢႆ ဢၼ်တေႃႇသူႈတိုၵ်းတေႃးၵၼ်တင်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈယူႇၵေႃႈ ႁႂ်ႈမႃးဢုပ်ႇဢူဝ်းၵိုတ်းတိုၵ်းၵၼ်သေ ဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၢၼ်မိူင်း၊ ပိူဝ်ႈတႃႇသၢင်ႈလွင်ႈငမ်းယဵၼ်ၵႂႃႇ - ၼႆယဝ်ႉ ။


တင်ႈတႄႇၼၼ်ႉမႃး မီးၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇၸၢဝ်းၶိူဝ်း 15 ၸုမ်း ဢၼ်မႃးဢုပ်ႇဢူဝ်း လူင်းလၢႆးမိုဝ်းၵိုတ်းယိုဝ်း ၸွမ်ၵၼ်တင်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ။


ၵူၺ်းၵႃႈ ဢွၼ်ၼႃႈတေဢုပ်ႇဢူဝ်း လွင်ႈငမ်းယဵၼ်တင်းၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼၼ်ႉ ၾၢႆႇလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ တဵင်းၸဵင်ႇ  လႆႈတမ်းဝၢင်းဝႆႉ လၵ်းၵၢၼ်လွင်ႈငမ်းယဵၼ် ၸၼ်ႉၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် 8 ၶေႃႈ ။ (1) တေဢမ်ႇလႆႈၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇၼႂ်းၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ။ (2)တုင်းႁပ်ႉလၵ်းၵၢၼ် 3 ပိူင် - 1. ၸိုင်ႈမိူင်း ႁူမ်ႈတုမ်ယႃႇႁႂ်ႈတႅၵ်ႇယၢႆႈ ၊ 2. လွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ယႃႇႁႂ်ႈတႅၵ်ႇယၢႆႈ ၊ 3. ဢႃႇၼႃႇၸိၵ်းၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်း ႁႂ်ႈလႆႈမၼ်ႈၵိုမ်း ။ (3) တေႁူမ်ႈမိုဝ်းၵၼ်ပူၵ်းပွင်ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး ။ (4) တေႁူမ်ႈမိုဝ်းၵၼ်သၢၼ်ၶတ်း / ၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉ ယႃႈမဝ်းၵမ် ။ (5) တေတင်ႈပႃႇတီႇၵၢၼ်မိူင်းသေၶဝ်ႈၶေႉၼႂ်း ၵၢၼ်လိူၵ်ႈတင်ႈ ။ (6)တေယွမ်းႁပ်ႉပိူင်ငဝ်ႈ ပိုင်းမိူင်း 2008 သေယဝ်ႉ ၶိုင်ပွင်ၵႄႈလိတ်ႈမူၼ်ႉမႄးၵႂႃႇၸွမ်း သဵၼ်ႈတၢင်းမၢႆမီႈ ။ (ၶဝ်ႈၵႂႃႇၼႂ်းသၽႃးသေ မူၼ်ႉမႄးၵႂႃႇ ၸွမ်းၼႂ်းပိူင်ဢၼ်မၢၼ်ႈတမ်းဝႆႉ) ။ (7) တေၶဝ်ႈၼႂ်း တူင်ႇဝူင်းမၢႆမီႈတင်းပိုၵ်းသေယူႇၵိၼ်ၵႂႃႇ ၸွမ်းမၢႆမီႈ ။ (8) ၸိုင်ႈမိူင်းလဵဝ်တေလႆႈမီးတပ်ႉသိုၵ်းလဵဝ် - ၸိူဝ်းၼႆႉ ။


ၼႂ်း 8 ၶေႃႈၼႆႉ ဢၼ်ၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း ဢမ်ႇယွမ်းႁပ်ႉလႆႈၼၼ်ႉ ၶေႃႈ 6 ၶေႃႈ 8 ။ ၶေႃႈ 8 ဢၼ်ဝႃႈ ၸိုင်ႈမိူင်းလဵဝ်တေလႆႈမီးတပ်ႉသိုၵ်းလဵဝ်ၼၼ်ႉ ႁပ်ႉၸွမ်းလၵ်းၵၢၼ်မၼ်းယူႇ ၊ ၵူၺ်းၵႃႈ တႃႇတေမႃးပဵၼ်တပ်ႉသိုၵ်းလဵဝ်ၼၼ်ႉ တေလႆႈမီးၶၵ်ႉၵၢၼ်မၼ်း လၢႆလၢႆၶၵ်ႉတွၼ်ႈ - ၼႆယဝ်ႉ ။


ၵူၺ်းၵႃႈ ယၢမ်းလဵဝ်ငဝ်းလၢႆးမိူင်းမၢၼ်ႈ တိုၵ်ႉပဵၼ်ၵႂႃႇၸွမ်းၶေႃႈတုၵ်းယွၼ်း ၶွင်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈယူႇ ။ ၶၵ်ႉတွၼ်ႈ ဢၼ်တေႁဵတ်းၵႂႃႇၼၼ်ႉမီး 7 ၶၵ်ႉတွၼ်ႈ ။ 1. ဢုပ်ႇဢူဝ်းတူၵ်းလူင်း လွင်ႈလိၵ်ႈၵိၼ်ၵႅၼ်ႇ ၵိုတ်းယိုဝ်းတူဝ်ႈမိူင်း (NCA) ။ 2. ၶဵၼ်ႇတႅမ်ႈယူင်ႉၶၢပ်ႈ ဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၢၼ်မိူင်း။ 3.ဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၢၼ်မိူင်း ။ 4. ၸတ်းပၢင်ၵုမ်လူင်လွင်ႈငမ်းယဵၼ် ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ။ 5. ၶဵၼ်ႇတႅမ်ႈဢွၵ်ႇမႃး လိၵ်ႈၵိၼ်ၵႅၼ်ႇ ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်သေ လူင်းလၢႆးမိုဝ်း ။ (လိၵ်ႈၵိၼ်ၵႅၼ်ႇၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၼႆႉ တေမီးၽွၼ်းပၢင်ႈတေႃႇ ၵၢၼ်မူၼ်ႉမႄးပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်း) ။ 6. ႁပ်ႉႁွင်းၼႂ်းသၽႃး ။ 7. လူင်းမိုဝ်းႁဵတ်းၵၢၼ် ။ တူၵ်းလူင်းၵၼ်ဝႆႉၼင်ႇၼႆႉ ။


ၸိူဝ်းၼႆႉ မီးယူႇၼႂ်းၶေႃႈၵိၼ်ၵႅၼ်ႇ ၵၢၼ်ၵိုတ်းယိုဝ်းတူဝ်ႈမိူင်း (NCA) ဢၼ်လႆႈတူၵ်းလူင်းၵၼ်ၵႂႃႇမိူဝ်ႈ ဝၼ်းတီႈ 15/10/2015 - ၼႆယဝ်ႉ ။


ႁူဝ်ပဝ်ႈၶွင်ႊသီႊဢဝ်ၶိုၼ်းၸိုင်ႈတႆး / တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး (RCSS/SSA) ၸဝ်ႈယွတ်ႈသိုၵ်း ၵေႃႈယၢမ်ႈလၢတ်ႈ ဝႃႈ - ၵၢၼ်ဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ်ၵႃႈပူၼ်ႉမႃးၼႆႉ ပွၵ်ႈလႂ်ၵေႃႈဢမ်ႇပဵၼ်ၵၢၼ်မႃးသေပွၵ်ႈ ၊ ၵွပ်ႈဝႃႈမၼ်းပဵၼ် ၵၢၼ်ဢုပ်ႇဢူဝ်း တူၵ်းလူင်းၵၼ်ဝူင်ႈၵၢင် ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇၵူၺ်း ၊ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်း ဢမ်ႇလႆႈၶဝ်ႈ ပႃးၸွမ်း ။ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈၵၢၼ်ဢုပ်ႇဢူဝ်းပွၵ်ႈၼႆႉပဵၼ်ၵၢၼ် ၊ ၽွၼ်းပၢင်ႈၵၢၼ်ဢုပ်ႇဢူဝ်းၵေႃႈ ယိုၼ်းယၢဝ်းၵႂႃႇပဵၼ်ထႃဝရၼၼ်ႉ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်း တေလႆႈမီးသုၼ်ႇႁူမ်ႈၶဝ်ႈပႃး - ဝႃႈၼႆ ။


ၸဝ်ႈၶိုၼ်းသႂ် လၢတ်ႈၼႄတၢင်းႁၼ်ထိုင်တူဝ်ၵဝ်ႇဝႃႈ - ၵွပ်ႈၼႆ ပေႃးဝႃႈ ၸတ်းပၢင်ၵုမ်လူင်ဢမ်ႇႁိုင် တၢင်းၼႃႈၼႆႉ မူႇၸုမ်းၸိူဝ်းတူင်ႉၼိုင်တူင်ႇဝူင်းၵူၼ်း CBOs ၸိူဝ်းၼႆႉ တေၶဝ်ႈႁူမ်ႈတင်းၼမ် ။ ၵူၺ်းၵႃႈ လွင်ႈၶဵင်ႇတႃႉၵေႃႈမီးယူႇတင်းၼမ် ၊ ၵွပ်ႈဝႃႈ တေႃႇထိုင်မိူဝ်ႈလဵဝ် 1. ၼႂ်းမိူင်းတႆးပွတ်းႁွင်ႇလႄႈ ၼႂ်းၸႄႈမိူင်းၶၢင် ဢၼ်တိတ်းၸပ်းလႅၼ်လိၼ်မိူင်းၶႄႇၸိူဝ်းၼႆႉ တိုၵ်းမီးပၢင်တိုၵ်းယူႇ ။ 2. လွင်ႈၸမ်ၸႂ် ဝူင်ႈၵၢင်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမႂ်ႇ တင်းတပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈ တေပဵၼ်ၸိူင်ႉႁိုဝ်။ ပေႃးဝႃႈလွင်ႈၸမ်ၸႂ်ၵၼ်သွင်ၾၢႆႇလီၵေႃႈ လွင်ႈငမ်းယဵၼ်ၼႆႉ ၸၢင်ႈသိုပ်ႇဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ်ၵႂႃႇလႆႈ။ 3.လွင်ႈၶူဝ်းၶွင်မေႃႇတိုင်း ဢၼ်မီးယူႇၼႂ်းၸႄႈမိူင်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း တင်းလၢႆ ။ တေမီးၵၢၼ်ၸႅၵ်ႇဝၢၵ်ႈပၼ်ၵၼ်ၸိူင်ႉႁိုဝ် ဝူင်ႈၵၢင်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၵၢင် (ငဝ်ႈငုၼ်း) လႄႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၸႄႈမိူင်း ။ 4. လွင်ႈၸမ်ၸႂ်ဝူင်ႈၵၢၼ်ၸိုင်ႈမိူင်းမႁႃဢမ်းၼၢၸ်ႈ ။ ၵွပ်ႈဝႃႈၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈၵေႃႈ မီးမိူင်းမႁႃဢမ်းၼၢၸ်ႈလၢႆမိူင်း ၶဝ်ႈမႃးတူင်ႉၼိုင် ၊ မိူၼ်ၼင်ႇမိူင်းၶႄႇ ၊ ဢမႄႊရိၵႃႊ ၊ ဢိၼ်ႊၻီႊယိူဝ်ႊ ၊ ၵျပၼ်ႊ ၸိူဝ်းၼႆႉ ။


မီးလၢႆၾၢႆႇလၢတ်ႈဝႃႈ - ဢၼ်ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇၸၢဝ်းၶိူဝ်း လၢႆမူႇလၢႆၸုမ်း ဢမ်ႇယွမ်းဢုပ်ႇဢူဝ်း လူင်းလၢႆးမိုဝ်းလိၵ်ႈၵိၼ်ၵႅၼ်ႇ ၵၢၼ်ၵိုတ်းယိုဝ်းတူဝ်ႈမိူင်း (NCA) ၼၼ်ႉ ၵွပ်ႈဝႃႈတၢင်းၾၢႆႇမိူင်းၶႄႇ ယင်းပႆႇႁၼ်လီၸွမ်း ။ ၵွပ်ႈဝႃႈၶႄႇဢမ်ႇႁၢၼ်ႉၸႂ် ဢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ၸီႉသင်ႇၵိုတ်းပႅတ်ႈၶူင်းၵၢၼ် ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး လၢႆလၢႆၶူင်းၵၢၼ် ။ လွင်ႈၼႆႉႁဝ်းၵေႃႈတေလႆႈပၵ်းတႃပႂ်ႉတူၺ်းၵႂႃႇ - ၼႆယဝ်ႉ ။


မိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမႂ်ႇၵေႃႈၶိုၼ်ႈမႃးယဝ်ႉ ၊ ၵူၺ်းၵႃႈတေပဵၼ်ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵႂႃႇၼၼ်ႉ ယင်းပႆႇႁူႉ ။ ၵွပ်ႈဝႃႈၸွမ်ၸိုင်ႈဢူးထိၼ်ႇၵျေႃႇ တင်းၼၢင်းဢွင်ႇသၢၼ်းၸုၵျီႇၵေႃႈ ယင်းပႆႇလၢတ်ႈတႅၵ်ႇလႅင်းဝႃႈ တေႁဵတ်းၸိူင်ႉႁိုဝ် ။


တၢင်းပိူၺ်ၵျိင်း / ၶႄႇ လၢတ်ႈဝႃႈ - 1. ၵၢၼ်ဢုပ်ႇဢူဝ်းလွင်ႈငမ်းယဵၼ် တၢင်းၼႃႈၼႆႉ ဢွင်ႇသၢၼ်းၸုၵျီႇ တေပဵၼ်ၽူႈၼမ်းၵၢၼ်ဢုပ်ႇဢူဝ်း ။ 2. မၼ်းၼၢင်းတေၵႄႈၶႆယူင်ႉၶၢပ်ႈ ဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၢၼ်မိူင်း ဢၼ်မီးယူႇ ယၢမ်းလဵဝ် ။ 3. ၵဵဝ်ႇၵပ်းယူင်ႉၶၢပ်ႈ ပၢင်ၵုမ်လူင်လွင်ႈငမ်းယဵၼ် ၸၼ်ႉၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် (UPC) ၵေႃႈ မၼ်းၼၢင်းတေၵႄႈၶႆဝႃႈ မီးၽႂ်ၽွင်ႈထုၵ်ႇလီၶဝ်ႈႁူမ်ႈ ၊ ထုၵ်ႇလီၸတ်းၸိူင်ႉႁိုဝ် ၊ ဢုပ်ႇဢူဝ်းႁူဝ်ၶေႃႈလွင်ႈလႂ် ၸိူဝ်းၼႆႉ ။


တေႃႇထိုင်မိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉ ႁူဝ်ၶေႃႈလူင် ဢၼ်တေဢုပ်ႇဢူဝ်းၼႂ်းပၢင်ၵုမ်ၼၼ်ႉ တိုၵ်ႉမီး 5 ၶေႃႈ ။ 1. ၵၢၼ်မိူင်း ။ 2. လွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈ ။ 3. ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး ။ 4. လွင်ႈတီႈလိၼ်လႄႈ လွင်ႈၸႂ်ႉၶူဝ်းၶွင်သၽႃဝ/ မေႃႇတိုင်း ။ 5. လွင်ႈတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်း ။ လွင်ႈၼႆႉ တေလႆႈသိုပ်ႇႁဵတ်းၵႂႃႇ ၼႂ်းပၢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမႂ်ႇၼႆႉ ။


လၢႆၾၢႆႇၵၢဝ်ႇလၢတ်ႈဝႆႉဝႃႈ - တၢင်းၼႃႈၵွၼ်ႇသဵင်ႈပီၼႆႉ တေမီးပၢင်ၵုမ်လူင် ၸၼ်ႉၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် (UPC) ။ ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈယဝ်ႉ ၼႂ်းသၽႃးတႄႉ ယင်းတေပႆႇဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ် ၊ ၵွပ်ႈဝႃႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမႂ်ႇၼႆႉ တိုၵ်ႉႁႃၶဝ်ႈမႃးတႅၼ်းတီႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၵဝ်ႇၵူၺ်း ၊ တေလႅပ်ႈလႆႈပႂ်ႉဢမ်ႇယွမ်းမွၵ်ႈ 2-3 လိူၼ် ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၵွၼ်ႇသဵင်ႈပီၼႆႉ တိုၼ်းၼႄႉၼွၼ်း ၊ ပၢင်ၵုမ်လူင်ၼႆႉ တိုၼ်းတေၵိူတ်ႇၶိုၼ်ႈၼႄႉၼွၼ်း ။ ၼႂ်းပၢင်ၵုမ်လူင်ၼႆႉ ႁဝ်းတေဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ်ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၼၼ်ႉ ၵူႈၾၢႆႇၵေႃႈတိုၵ်ႉႁၢင်ႈႁႅၼ်းၵၼ်ယူႇ - ၸဝ်ႈၶိုၼ်းသႂ် လၢတ်ႈၵႂႃႇၼင်ႇၼႆ ။